HARRAPARIAK

                         

HARRAPARIAK

Askotan,harrapariak,

tamaina

handiko hegaztiak

dira,moko gogor

okerra eta hatzamar

sendoak dituzte..

Espezie batek bestea kaltetzen du, harrapariak harrapakinari.

UR GABEKO IRLA

                                                     UR GABEKO IRLA

Bazen behin, orain dela 16 urte gutxi gorabehera, Zaldi izeneko zaldi bat irla txiki batean bizi zena eta irla hori ur gabeko irla bat zen.

Egun batean Zaldik ura bilatzera joan nahi zuen, eta motxila handi bat hartuta ura bilatzera joan zen. Zaldi horretan zebilela Moni tximuarekin aurkitu zen:

-Kaixo Moni zer moduz?

-Ni ondo. Nora zoaz?

-Ni ur bila joango naiz eta nahi baduzu nirekin etorri ahal zara.

-Ederki, nire familia egarri dago eta ura behar dute.

Eta horrela Zaldi eta moni uraren bila joan ziren.Eta iritsi ziren kobazulo batera, bat-batean,oso ilun zegoenez, Monik esan zuen:

-Zaldi, zure motxilan linterna bat al duzu?

-Zoritzarrez ez nire ahizpa txikiak puskatu zuen

-Eta zer egingo dugu?

Bapatean:

-ROOOAAARR!!!

-Zer izan da hori, Zaldi?

-Ez dakit. Nor dabil hor!

-Ni naiz, Beltz (hartza)

-Beltz. zer moduz, nahi duzu gurekin etorri gurekin?

-Noski baietz.

Eta horrela Zaldi Moni eta Beltz kobazulotik atera ziren ura bilatzea. Ilundu arte aritu ziren ibiltzen eta linternik ez zutenez, sua egin zuten. Eta lo geratu ziren,jaiotzerakoan trampa baten barruan zeuden:

-Zer da hau?

-ez dakit.

ondo zaudete?

-Bai

Halako batean

-Ja,ja,ja.Ni naiz suge maltzurra, eta ura nirea izango da!!!

-Ezta pentsatu ere!Gu aurkituko dugu!

-Hori uzten badizuet!!! JA,ja,ja…!

Eta sugea joan zen trampa ireki gabe, baina Beltz, askotan erori denez tranpetan, motxila hartu eta labana batekin trampa ixteko soka apurtu zuen. Jarraitu, zuten bidea Suge maltzurra harrapatu arte eta galdetu zioten zergatik nahi zuen ura:

-Nire familiako jende asko il da ura ez zutelako.

-Aurkitzen dugun uraren erdia emango dizugu!-esan zuen Zaldik oso pozik

-Noski!-erantzun zuten Beltz eta Monik.

Azkenean lagunak egin ziren eta ura denen artean banatu zuten.                                             

LARROSA

AZALPEN

TESTUA

LARROSA

FITXA HONETAN AGERTZEN DEN LOREAREN IZENA LARROSA DA.

BERE IZEN ZIENTIFIKOA “ROSEAE” DA. LANDARE MOTA HAU

LOREDUNA DA ETA ROSACEAE FAMILIKOA DELA ESAN DEZAKEGU.

BERE ITXURATAZ HITZ EGITEN BADUGU, LARROSAREN KOLOREAK

HONAKO HAUEK DIRA: URDINA, GORRIA, ARROXA, ARROXA ILUNA EDO

ARGIA, TXURIA, BORGOÑA, GRISA ETA BELTZA.

BERE ZURTOINEAN ARANTZAK DITU BERE BURUA BABESTEKO.

LARROSAREN HOSTOAK IRAUNKORRAK DIRA (EZ DIRA ERORTZEN)

LARROSAREN UGALKETARI DAGOKIONEZ, HAZIEN BIDEZ UGALTZEN DELA ESAN DEZAKEGU. LARROSA BATEN POLENA BESTE LARROSA BATERA IRISTEN DENEAN FRUITU BAT SORTZEN DA ETA ERORTZERAKOAN, FRUITU HORREN BARRUAN ZEUDEN HAZITIK LARROSA BERRIAK JAIOTZEN DirA .

JARRAIAN, BIZITZEKO BEHAR DitUzTEN BALDINTZAK AIPATUKO DITU

LANDARE HAUEK URTE OSOAN HAZTEN DIRA

ETA BUKATZEKO EKOSISTEMARI BURUZ HITZ EGITEA TOKATZEN DA ,LARROSAK EKOSISTEMA BEROETAN HAZTEN DIRA.

LA PREHISTORIA

LA PREHISTORIA:

La prehistoria tiene 3 etapas: El paleolítico, el Neolítico y La Edad De Los Metales. La prehistoria es la parte de la storia en la que no existen documentos escritos. Abarcan un periodo de tiempo que va desde hace más de 2.500.000 de años hasta unos 4.000 años antes de Cristo en la Península Ibérica.

LA HISTORIA:

La palabra historia se utiliza para definir al período histórico  que se inicia con la aparición de la escritura e incluso para referirse al pasado mismo.

EL PALEOLÍTICO:

El paleolítico es la primera etapa de la prehistoria.La era paleolítica empezó hace 2.500.000 años y terminó hace 9.000 años.

En el paleolítico vivían en cuevas o cavernas donde daba la luz de sol porque tenian miedo a entrar.

También, vivían de la caza con sus mismos utensilios porque necesitaban una manera de matar a los animales  para poder transportarlos.

En el paleolítico se descubrió el fuego gracias a un rayo que impactó encima de un árbol. Solo mandaba el jefe,el que tenía el fuego porque las otras tribus no sabían cómo ni qué era.

En las cuevas, gracias a la pintura que conseguían, inventaron el arte rupestre, y con las pinturas dibujaban: bisontes, caballos,ciervos,osos,...

1(dibujos del arte rupestre)

2(material de pintura y pinturas de colores)

Eran personas nómadas porque no tenían mucha comida en el sitio donde se refugiaban. Y se movían para conseguir más comida.

NAFARROA

NAFARROA

Hasteko,Nafarroari buruz hitz egingo duguela esango dizuegu.

Nafarroa,Euskal Herriko hegoaldean kokatuta dago eta bere hiriburua Iruñea da.

Orain,mugak aipatuko dizuegu, Nafarroko Iparraldean Gipuzkoa dago, MendebaldeanAraba,Ekialdean Lapurdi,

Behenafarroa eta Zuberoa eta  bukatzeko,Hegoaldean Errioxa dago.

Jarraian,Nafarroko armarria deskribatuko dugu:

Nafarroko armarria,

hondo gorriaren gainean paraturiko urrezko kateez da, katemailaz osaturiko zortzi besoan erkargunean esmeralda bat duela eta ororen gainean,berriz,

errege koroa,Nafarroako antzinako Erresumaren sinboloa.

Hedadurari eta biztanleriari buruz hitz egiten badugu, Nafarroak 644.566 biztanle ditu eta Iruñeak, Nafarroko hiriburua denak, 197.604 biztanle ditu. Nafarroak 10.391 km2 ditu.

Erliebe eta hidrografiari dagokionez,mendi nagusiak:

Hiru erregeen mahaia, Orhi, Arlas,Txartela, Otsogorrigaña,Txamantxoia,Xardekagaina eta Lakhura dira eta bestalde ibaiak nagusiak: Arakil,Arga,Erro,Irati,Ezka eta Aragoi Ebrotik

hasten direnak.

Klima interesatzen bazaizue, Nafarroan lau klima hartzen ditu:

Ozeanikoa,Subalpinokoa,Transiziozkoa eta Mediterranearra.

Nafarroko hizkuntzak aipatzen baditugu,Gaztelania eta Euskera dira.

Nafarroako monumentu garrantzitsuenekin hasten bagara:

Donejakue bidea,Xabierko gaztela,Tuterako gaztelua,

Tutareko katedrala,Andre Maria eliza eta Done Mikel eliza, dira nabarmentzen direnak.

Ondoren,euskal abeslariak aipatuko dizkizuet: Euskarazko abeslarien artean, Petti (folk-rock, past-rock) eta Joseba Irazoki (pop-rock) aipagarriak dira.

Gastronomia ere interesgarria da: Txistorra,patxaran,pikilloku,piper,txilindron,Erronkari gazta,Nafarroko ardoa eta Nafarroko zainzuria.

Bertako dantza nagusienak,Otsagiko Dantzak (Danzas de Ochagavía) Axuri Beltza, Sagar Dantza (Danza de la Manzana) eta Baile de la era eta Danzas de la Rivera dira.

Bukatzeko, Nafarroako kirolak aipatuko ditugu:Nafarroako futbol taldea Osasuna da,eta eskubaloiko jokalari ospetsu batzuk Andrea Barrio,Iñaki Ugarte eta Francisco Javier Ekisoain

dira.

IZURDEA

AZALPEN   

TESTUA

  IZURDEA

Azalpen testu honetan agertzen den animaliaren izena izurdea da.Bere izen zientifikoa Tursiops truncatus da, bere familia Delphinidae eta bere ordena Cetaceoa da.

Sailkapenari buruz hitz egiten badugu,

Izurdeak uretan taldeetan bizi diren tamaina

txikiko ugaztun zetazeoak dira.

Animalia hauek gorputz fusiformea dute eta normalean azala grisa dute. Azalean bi hegats dituzte ia osorik desagertuta. Izurdeak bi edo lau metroko sakonera heldu daitezke. Ugaztun hauek  

200kg edo 500kg artean pisatzen dute.

Izurdeek espirakulotik hartzen dute arnasa,

buruaren gainean kokatzen dena. Garuna

oso garatua dute eta horregatik esaten da hain azkarrak direla. Izurdeek oso ikusmen eta entzumen ona dute.  

Izurde guztien elikadura ez da berdina, espezien arabera aldatzen da. Gehien

bat: sardinak, txitxarroak eta arrain sardak

jaten dituzte. Gainera bere pisuaren

ehuneko hamarra jan dezakete.

Izurde emeek heldutasuna sexuala 5 edo  12 urtekin edukitzen dute; arrek ordea

9 eta 13 urterekin. Animalia hauen ugalketa udaberrian da.

11 garren edo 12 garren hilabetearen ondoren izurde

kume bat izaten dute. Kumeak minutu batzuk eta jaio ondoren gai da arnasa eta igeri egiteko.

Hura 18 hilabetez egongo da amarekin; amak edoski egiten du eta kumeari elikagaiak lortzen dizkio. 18 hilabetearen ondore, kumeak bakarrik joan daitezke janariaren bila bere kabuz

Izurdeak taldetan sakabanatzen

dira itsasoan. 20 izurden baino gehiago ez  dira egoten talde batean.

Orokorrean animalia hauek ozeano Atlantikoan eta Barean bizi dira.

Ur epeletan eta tropikaletan egoten dira

(Antartikan eta Artikoan izan ezik.)

Izurdeak oso animalia jakintsuak dira eta ez dira itsasoan bizi diren ugaztun bakarrak.

Hor dugu balea adibidez. Hainbat izurde mota daude, besteak beste: Handiak, Arruntak eta Arraiaduna. Izurde bitxien artean Sudur Motza dugu.

Lehen, gizakiek izurdeak hiltzen zituzten bere burutik olioa ateratzeko. Hala ere, Japonian bezalako herri batzuetan oraindik ehizatzen dituzte oso jaki berezia delako, adibidez sushia egiteko.

Ugaztun hauek begi bat itxita eta bestea irekita dute lo egiten dute arrain bat ikusten dutenean harrapatzeko.

LA PREHISTORIA

NIÑA DEL PALEOLÍTICO

UN DÍA DE LA PREHISTORIA

Hoy a la mañana me ha despertado mi madre porque se había despertado con la luz del sol.

Luego mi padre ha encendido el fuego, hacía frío. Al rato mi madre nos ha puesto el desayuno: fruta recién recolectada.

A continuación mi hermano y mi padre se han ido a cazar y yo me he quedado con mi madre trabajando la piel.

Más tarde mi padre y mi hermano han llegado de cazar un ciervo.
Mientras mi madre cocinaba ha llegado mi abuelo. Venía con 5 salmones, los hemos comido y al rato hemos recolectado frutos silvestres, hemos pintado y hemos hecho una venus  cada uno.


Como habían sobrado un par de salmones y pechuga de ciervo los hemos aprovechado para cenar. 


Luego, con el fuego nos hemos quedado dormidos .